درس نهم
علت و معلول
كهنترين مسأله فلسفه ، مسأله علت و معلول است . در هر سيستم فلسفی نام علت و معلول برده میشود ، بر خلاف اصالت وجود يا وجود ذهنی كه در برخی سيستمهای فلسفی جايگاه بلندی دارد و برخی از سيستمهای فلسفی ديگر كوچكترين آگاهی از آن ندارند و يا بحث قوه و فعل كه در فلسفه ارسطو نقش مهمی ايفا میكند و يا بحث ثابت و متغير كه در فلسفه صدرالمتألهين مقام شايستهای يافته است . " عليت " نوعی رابطه است ميان دو شیء كه يكی را علت و ديگری را معلول میخوانيم ، اما عميقترين رابطهها . رابطه علت و معلول اين است كه علت ، وجود دهنده معلول است . آنچه معلول از علت دريافت میكند تمام هستی و واقعيت خويش است . لهذا اگر علت نبود معلول نبود . ما چنين رابطهای در جای ديگر سراغ نداريم كه اگر يكی از دو طرف رابطه نبود ديگری هم نباشد . عليهذا نياز معلول به علت ، شديدترين نيازها است ، نياز در اصل هستی . بنابراين اگر بخواهيم علت را تعريف كنيم بايد بگوييم : "