5 - عمل پنجم ذهن همان است كه مقصود اصلی ما بيان آن است ، يعنی تفكر
و استدلال كه عبارت است از مربوط كردن چند امر معلوم و دانسته برای كشف
يك امر مجهول و ندانسته . در حقيقت فكر كردن نوعی ازدواج و توالد و
تناسل در ميان انديشههاست . به عبارت ديگر : تفكر نوعی سرمايهگذاری
انديشه است برای تحصيل سود و اضافه كردن بر سرمايه اصلی . عمل تفكر خود
نوعی تركيب است اما تركيبی زاينده و منتج ، بر خلاف تركيبهای شاعرانه و
خيالبافانه كه عقيم و نازا است .
اين مسئله است كه بايد در باب ارزش قياس مورد بحث قرار گيرد كه
آيا واقعا ذهن ما قادر است از طريق تركيب و مزدوج ساختن معلومات خويش
، به معلوم جديدی دست بيابد و مجهولی را از اين راه تبديل به معلوم كند
يا خير ، بلكه يگانه راه كسب معلومات و تبديل مجهول به معلوم آن است
كه از طريق ارتباط مستقيم با دنيای خارج بر سرمايه معلومات خويش
بيفزايد . از طريق مربوط كردن معلومات در درون ذهن نمیتوان به معلوم
جديد دست يافت .
اختلاف نظر تجربيون و حسيون از يك طرف ، و عقليون و قياسيون از طرف
ديگر در همين نكته است . از نظر تجربيون راه منحصر برای كسب معلومات
جديد تماس مستقيم با اشياء از طريق حواس است . پس يگانه راه صحيح
تحقيق در اشياء " تجربه " است . ولی عقليون و قياسيون مدعی هستند كه
تجربه يكی از راهها است . از طريق مربوط كردن معلومات قبلی نيز میتوان
به يك سلسله معلومات جديد دست يافت . مربوط كردن معلومات برای
|