قياس چيست ؟
در تعريف قياس گفتهاند : " قول مولف من قضايا بحيث يلزم عنه لذاته قول آخر " يعنی قياس مجموعهای فراهم آمده از چند قضيه است كه به صورت يك واحد در آمده و به نحوی است كه لازمه قبول آنها ، قبول يك قضيه ديگر است . بعدا كه درباره ارزش قياس بحث میكنيم ، فكر را به تفصيل تعريف خواهيم كرد . اينجا ناچاريم اشاره كنيم كه : فكر عبارت است از نوعی عمل ذهن روی معلومات و اندوختههای قبلی برای دست يابی به يك نتيجه و تبديل يك مجهول به يك معلوم . بنابراين از تعريفی كه برای قياس كرديم معلوم شد كه قياس خود نوعی فكر است . فكر اعم است از اين كه در مورد تصورات باشد و يا در مورد تصديقات . و در مورد تصديقات هم فكر به سه نحو میتواند صورت گيرد ، كه يكی از آن سه صورت قياس است . پس فكر اعم از قياس است . به علاوه " فكر " به عمل ذهن از آن جهت كه نوعی كار و فعاليت است اطلاق میشود ، اما قياس به محتوای فكر كه عبارت است از چند قضيه با نظم و ارتباط خاص اطلاق میگردد . اقسام حجت : حجت به نوبه خود بر سه قسم است . يعنی آنجا كه میخواهيم از قضيه يا قضايايی معلومه ، به قضيهای مجهول دست بيابيم ، سير ذهن ما به سه گونه ممكن است : 1 - از جزئی به جزئی ، و به عبارت بهتر از متباين به متباين . در اين حال سير ذهن ما افقی خواهد بود . يعنی از نقطهای به