تقریرات من از علوم اسلامی - وبلاگ آقای گودرزی
متن مطالب وبلاگ آقای گودرزی
تحریر مبحث قطع کفایه
مباحث مطرح شده در این نوشتارتحریری است ازمبحث قطع با محوریت کتاب کفایه که به صورت طرح سوال مورد بررسی واقع شده است.
قطع چیست؟
قطع به معنای انکشاف کامل ومرادف علم ویقین است که دراصطلاح ولغت به یک معناست.
طبق بیان مرحوم آخوند قطع از صفات حقیقیه ذات الاضافه است به این معنا که همیشه با جیزی همراه است که به آن قطع شده است.
قطع ازمسایل کدامیک از علوم است؟
ملاک مساله اصولی چیست؟
آخوند مساله قطع را از مسایل علم کلام می داند اما بیان می فرماید که شباهتهای فراونی با مسایل اصولی دارد.
برخلاف استظهاری که از کلام شیخ انصاری می شود که ایشان قطع را ازمسایل اصولی می داند این مطلب آنجا استفاده می شود که مرحوم شیخ بحث تثلیث اقسام رابطورمستقل مطرح نوده وبطور یکسان بدون آنکه جایگاه خاصی برای مبحث قطع باز کند در کنار ظن وشک قرارداده است.
اهمیت بحث قطع
مهمترین مساله برای مجتهد دست یافتن به حکم شرعی است لذا بدنبال آنست که بداند چه چیزهایی اورا به استنباط حکم شرعی راهنمایی می کند لذا چنین فردی طبق مبنای آخوند نسبت به حکم شرعی یکی از دوخالت برای او رخ خواهد داد :
1 - یابه حکم شرعی مورد بحث قطع پیدا می کند
2- یا به آن حکم قطع پیدانمی کند
دراهمیت مساله قطع برای آخوند همین بس که گویی آنرا زیربنای همه مباحث مربوط به امارات می داند.
جایگاه قطع درمسایل اصول کجاست؟
اماره چیست؟
تفاوت اماره ودلیل چیست؟
تفاوت امارات معتبره شرعی با امارات معتبره عقلی کدام است؟
لزوم بیان مساله قطع چقدر است؟
تفاوتها وشباهتهای وقطع وظن چیست؟
مرحوم آخوند درششمین مقصد از مقاصدی که درکتاب کفایه ترتیب داده اند پس ازبیان مباحث الفاظ می فرمایند:
کسیکه درپی حکم شرعی است دراین طریق چه چیزهایی برای او اماره محسوب می شوند وکدامیک از آنها معتبرند؟
سپس می فرماید چنین شخصی نسبت به حکم شرعی یا قطع برای اوحاصل می شود یا قطع حاصل نمی شود
وبا این بیان وارد مبحث قطع می شوند.
به همین مناسبت بایدگفت اماره آنچیزی است که دلالت از حکم واقعی نماید وطریقیت برای کشف حکم واقعی داشته باشدخواه بعنوان قطع یا مظنه که هردو درطریقیت مشترک اند
با این تفاوت که قطع کاشف تام است وظن کاشف ناقص و لذا به پشتوانه برای جعل حجیت نیازمند است که در برخی مورد این پشتیبانی عقل است ودر برخی دیگر شرع می باشد.
1- گاه عقل حکم به حجیت ظن می کند: مانند ظن انسدادی بنابر حکومت
2 - وگاه دلیل شرعی حکم به حجیت ظن می کند : مانند خبرواحد
متعلق قطع چیست؟
مرحوم شیخ دربیان این مطلب می فرماید مکلف وقتی که التفات بهحکم شرعی واقعی پیدا می کند از 3 حالت خارج نیست .
آخوند پیش از بیان متعلق قطع به مقسم شیخ ایراد می گیرد به این بیان که :
کلمه مکلف ظهور در مکلف فعلی دارد در حالیکه بعضی موارد فردی که در حکم فعلی شرعی شک دارد او فاقد تکلیف فعلی است چراکه تکلیف فعلی بدون علم محقق نمی شود لذامرخوم آخوند بجا ی مکلف تعبیر به ا لبالغ الذی وضع علیه القلم می فرماید یعنی کسیکه به حد بلوغ رسیده و فاقد جنون و .... است
برای بررسی متعلق قطع بایدسوالات زیرمورد بررسی واقع شوند
چند نوع حکم شرعی داریم؟
1- حکم شرعی واقعی که برای تمام افراد اعم ازعالم وجاهل مشترک است
2-حکم شرعی ظاهری که مختص کسانی است که در حکم واقعی شک دارند و به آن دسترسی ندارند.
مقصود شیخ کدام است؟
مقصود آخوند کدام است؟
چرا؟
طبق نظرشیخ حکم واقعی ولی بنظرآخونداعم از ظاهری و واقعی چون حکم واقعی خصوصیتی ندارد و احکام ذکرشده برای قطع بین قاطع به حکم واقعی و قاطع به حکم ظاهری مشترک است وهمان آثار را دارد.
چراآخوند قیدفعلی رابه متعاق حکم ظاهری و واقعی افزود؟
احکام دارای مراتب اقتضا انشا فعلیت وتنجز است .
حکم باید به مرحله فعلیت برسد تا یقین و مظنه به آن دارای اثرباشدچراکه یقین به مراتبی مانند انشا ارزشی ندارد.
نتیجه تبیین متعلق قطع طبق نظر آخوند چیست؟
آخوند تقسیم ثلاثی رارد کرده و تقسیمی ثنایی ارایه می دهد که :
مکلف یا قاطع به تکلیف است ویا قاطع به تکلیف نیست.
*نکته: احکامی هم که بوسیله امارات ظنیه یا اصول عملیه ثابت می شود ملحق به قطع است.
تکلیف مکلف درحالات مختلف نسبت به حکم شرعی چیست؟
قطع : به قطع عمل می نماید
غیر قطع :
1- ظن بنابرتمامیت انسداد حکومتی طبق حکم عقل به ظنون عمل می نماید
2- ظن بنابر تمامیت انسداد کشفی یا شک یا ظن بنابر عدم انسداد به صول عقلیه رجوع می نماید.
*نکته:اشکال دیگرآخوند به تقسیم ثلاثی شیخ : این تقسیم موجب تداخل می شود
عمل به قطع چه آثاری دربردارد؟
1-لزوم موافقت
2-حجیت قطع (به حکم عقل)
آیا قطع برای قاطع حجت است؟
حجیت به چه معناست؟
معنای حجت بودن قطع چیست؟
ویزگیهای قطع چیست؟
1-اگرحجت مطابق واقع باشد به معنای منجزیت است و تخلف از آن مستوجب عقاب است
2- اگرحجت مخالف واقع باشد به معنای معذریت است
خطای قاطع درچه صوری معذریت دارد؟
فقط در صورت خطاهای قصوری نه تقصیری
ولی در صورت اصابه در تمام حالات منجزیت دارد
آثارقطع مجعول چیست؟
آثار قطع ذاتی است ونیازمند به جعل نیست زیراجعل درمورد فقدان بکارمیرود.قطع فاقد حجیت ولزوم موافقت نیست تا به جعل جاعل واجد حجیت شود.
.بعلاوه که سلب حجیت ازقطع محال است چراکه نمی توان لازم وملزوم راجداکرد ونیزاجتماع ضدین رخ می دهد
دربحث قطع مسابل دیگری مطرح می گردد ازقبیل:
قاطع درمقام عمل چه باید بکند؟
امارات واصول می توانند جایگزین قطع شوند؟
تصرف در قطع ممکن است؟
1-ازجهت عوامل قطع آور (هرگاه سبب حصول قطع مقدمات عقلی باشد)؟
2-درجهت افراد (قطع کسی معتبر باشد دون دیگری مانندقطع قطاع)
3-در جهت زمان
4-درجهت متعلق
4 -1- حکم
4- 2 - موضوع حکم
4 -3 - متعلق موضوع حکم
عمل به قطع
1- درصورت موافقت واقع
1-1-در صورت موافق قطع = اطاعت
1-2- درصورت مخالفت قطع = عصیان
2- در صورت مخالفت واقع
2-1- موافقت قطع = انقیاد
2-2 -مخالفت قطع = تجری
قطع اجمالی مانند قطع تفصیلی علت تامه برای تنجز تکلیف فعلی است؟
وسوالات ومباحث دیگری که در این مبحث مهم مطرح می گردد.
دراین مختصر به منابع زیر رجوع شده است.
کفایه الاصول وبرخی حواشی آن
رسایل مرحوم شیخ وبرخی حواشی
اصول فقه مرحوم مظفر
مقاله قطع نوشته استاد طباطباییhttp://feqahat.parsiblog.com
